17-18. Czechy i Słowacja – mapa ogólna i rzeźba terenu
17–18 Czechy i Słowacja
Czechy (Republika Czeska) i Słowacja (Republika Słowacka) – dzisiaj dwa odrębne państwa; w latach 1918-1939 i 1945-1993 tworzyły jedno państwo – Czechosłowację. Od 2004 roku należą do Unii Europejskiej.
Arkusze map nr 17 i 18 obejmują poza obszarem Czech i Słowacji fragmenty innych państw: na północy i zachodzie – Niemcy i Polskę; na wschodzie – Ukrainę; na południu – Austrię, Węgry, Rumunię.
Czechy i Słowacja są państwami leżącymi w Europie Środkowej. Czechy graniczą od północy z Polską i Niemcami, od południa z Austrią, od zachodu z Niemcami i od wschodu ze Słowacją. Słowacja natomiast od północy podobnie jak Czechy sąsiaduje z Polską, od wschodu z Ukrainą, od południa z Węgrami, od zachodu z Austrią i Czechami.
Powierzchnia Czech wynosi 78,9 tys. km2, a Słowacji 49 tys. km2.
Większość terytorium Republiki Czeskiej zajmują tereny wyżynno-górskie Masywu Czeskiego. Jest on otoczony z trzech stron górami. Są to Sudety – najwyższe góry leżące na granicy z Polską, które dzielą się na mniejsze pasma: Jesioniki, Góry Orlickie i Karkonosze z najwyższym szczytem kraju – Śnieżką (1602 m n.p.m.); Rudawy ze szczytem Klinovec (1244 m n.p.m.), zwane także Górami Kruszcowymi: Las Czeski, Las Bawarski oraz Szumawa. Środkowa część Masywu Czeskiego jest zapadliskiem z doliną Łaby – Kotliną Czeską. Od Karpat Masyw Czeski oddzielony jest na wschodzie morawsko-śląskim pasem obniżeń.
Dwie historyczne krainy: Czechy i Morawy leżą w dwóch kotlinach, zajętych przez dwa duże systemy rzeczne: Łaby i Morawy. Na granicy tych krain leży rozległa Wyżyna Czesko-Morawska.
Czechy i Słowacja są państwami śródlądowymi, czyli nie mają dostępu do morza, za to ich rzeki płyną do trzech różnych mórz. Odwadniająca Czechy Łaba, ze źródłami w Karkonoszach, zaledwie 0,5 km od granicy z Polską, uchodzi na terenie Niemiec do Morza Północnego. Od miejsca połączenia z największym dopływem – Wełtawą, Łaba jest dostępna dla żeglugi. Morawy odwadnia rzeka Morawa, która wypływa spod leżącego na granicy z Polską Śnieżnika i poprzez Dunaj odprowadza swoje wody do Morza Czarnego. Odra, której źródła biją w Republice Czeskiej, w Górach Odrzańskich leżących na południowym krańcu Sudetów, odprowadza wody do Morza Bałtyckiego.
Słowacja to kraj bardzo górzysty. Większość jej terytorium leży na obszarze Karpat Zachodnich, a jedynie południowe części kraju leżą na Wielkiej Nizinie Węgierskiej. Najwyższym pasmem są leżące na granicy z Polską strzeliste Tatry z najwyższym szczytem kraju Gierlachem (2665 m n.p.m.). Na południe od Tatr leży pasmo Niżnych Tatr, sięgających 2043 m n.p.m., o znacznie łagodniejszych szczytach, oraz pasmo Rudaw Słowackich, które mają pochodzenie wulkaniczne. Osobliwością jest Poľana – rozległa kaldera, czyli zapadlisko pozostałe po wulkanie.
Prawie wszystkie rzeki Słowacji uchodzą do Dunaju wzdłuż którego biegnie granica słowacko-węgierska. Ważna pod względem komunikacyjnym jest rzeka Wag, tworząca głęboką dolinę, wzdłuż której prowadzą drogi i koleje.
Naturalne jeziora na Słowacji występują tylko w Tatrach. Jest tu za to kilka dużych, sztucznych zbiorników wodnych. Największy z nich to leżące u stóp Tatr tzw. Liptowskie Morze na Wagu, zaś na granicy z Polską leży Jezioro Orawskie.
Tereny nizinne Słowacji występują w części południowo-zachodniej, w dolinie Dunaju (Nizina Naddunajska) i południowo-wschodniej, przy granicy z Ukrainą.
Osobliwością słowackiego krajobrazu jest szczególnie duże skupisko jaskiń w wapiennym Słowackim Krasie. Jaskinia Domica, leżąca częściowo po stronie słowackiej, a częściowo po węgierskiej, liczy 22 km długości. Jest to jeden z większych systemów jaskiniowych na świecie.
Republika Czeska to państwo liczące około 10 milionów mieszkańców. Stolicą Czech jest największe miasto tego kraju – Praga, leżące na obu brzegach rzeki Wełtawy. Inne ważne miasta to Brno, Ostrawa, Pilzno i Ołomuniec.
Słowacja liczy ponad 5 milionów mieszkańców. Jej stolica – Bratysława, leży nad Dunajem, przy granicy z Austrią i Węgrami. Ważnymi miastami są również Koszyce, Preszów, Nitra i Żylina.
Skojarzenia związane z Czechami to przede wszystkim przepiękna stolica Praga z Mostem Karola, Hradczanami, Wysehradem, to filmowe miasteczko Czeskie Budziejowice, to uzdrowiska Karlowe Wary i Mariańskie Łaźnie, to piwo Pilsner, to knedliki, to Škoda i Jawa.
Skojarzenia związane ze Słowacją to przede wszystkim liczne górskie tereny narciarskie, to Słowacki Kras, to jeden z najsłynniejszych karpackich zbójników Janosik.